در باب بی‌کارکردی پژوهشگاه‌ها
تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۱۶۴۷۲
پژوهشگاه‌ها «در مقام ایده‌آل» جایگاه مهمی در کشور دارند و می‌توانند در آینده‌پژوهی، توسعه و تعمیق سیاست‌های کلان کشور نقش‌آفرینی کنند اما «در مقام واقع» تأثیرگذاری جدی ندارند.
سرویس دیدگاه مشرق - پژوهشگاه‌ها باید جایگاه مهمی در تغییر و تحولات فرهنگی، سیاسی، ژئوپلیتیک و استراتژیک یک کشور داشته باشند و به نوعی در ترسیم «نقشه راه» برای سیاستگذاری‌های آینده‌پژوهانه و کلان هر کشور سهیم باشند، اما وقتی از «جایگاه پژوهشگاه‌ها در نظام سیاستگذاری ایران» پرسش می‌کنیم، به نظر می‌رسد که پژوهشگاه‌ها در نظام سیاستگذاری کشور آنچنان که باید محل توجه نبوده و اهمیت چندانی ندارند!
به‌عنوان مثال، در دو سالی که پاندمی کرونا شیوع داشت، بسیاری از مراکز علمی از جمله پژوهشگاه‌ها تعطیل شد و طی آن، بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی معلق ماند، اما در عمل، این غیبت هیچ تأثیری بر روند جامعه نداشت!
عواملی که باعث بی‌کارکردی پژوهشگاه‌ها می‌شود
پژوهشگاه‌ها «در مقام ایده‌آل» جایگاه مهمی در کشور دارند و می‌توانند در آینده‌پژوهی، توسعه و تعمیق سیاست‌های کلان کشور نقش‌آفرینی کنند اما «در مقام واقع» تأثیرگذاری جدی ندارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
یکی از مهم‌ترین دلایل بی‌کارکرد بودن پژوهشگاه‌ها یا بی‌اثر بودن‌شان در جغرافیای فکری کشور این است که ساختار پژوهشگاه‌ها در ایران، اساساً ربطی به نظام سیاستگذاری‌های علمی کشور ندارد؛ یعنی، میان نهادهای سیاستگذاری علمی در کشور مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگستان‌ها و... که تصویب سیاستگذاری‌های کلان کشور و تعیین نقشه راه را برعهده دارند با پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی، ارتباط ارگانیکی وجود ندارد؛ به همین دلیل، وقتی با این پرسش مواجه می‌شویم که اساساً فلسفه وجودی پژوهشگاه‌ها چیست و اهالی پژوهشگاه‌ها برای چه تحقیق می‌کنند؟ عملاً نمی‌توانیم پاسخ روشنی ارائه کنیم.
اگر بخواهیم به‌صورت تاریخی دلایل آن را بیابیم، از یک دورانی، بودجه‌ای به نام «بودجه نفت» بدون کار مولد و تنها از رهگذر استخراج و خام‌فروشی وارد سازکار نظام مالی و اقتصادی ایران شد.
این مازاد درآمد باید به نوعی میان نهادهای مختلف اجتماعی تقسیم می‌شد. در این بین، چند درصدی نیز سهم آموزش عالی شد و بخشی هم به تأسیس و اداره پژوهشگاه‌ها اختصاص یافت؛ بدون پشتوانه مطالعاتی و بدون بررسی اینکه در پس این هزینه‌ها چه فایده‌ای مورد انتظار است و اساساً چه نسبتی با کلان سیاست‌های توسعه در ایران دارد.
هر جامعه‌ای نیاز دارد که مدیریت مالی نهادهای علمی‌اش بهینه باشد و قوه مالی مشخصاً بر پروژه‌های علمی آن متمرکز باشد. این در حالی است که پژوهشگاه‌های ما اساساً بودجه‌ای برای پژوهش ندارند و در این زمینه برنامه‌ای برای آن صورتبندی نمی‌شود، در حالی که بحث‌های مالی نیز بسیار می‌تواند بر روند کار پژوهشگاه‌ها اثرگذار باشد و این نکته‌ای است که نباید از آن غفلت کرد.
«مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی»؛ یک نمونه موفق
یکی از پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی موفق در تاریخ معاصر ما بی‌تردید مؤسسه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» است که زیر نظر دکتر احسان نراقی تأسیس شد.
«مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی» که اکنون زیرمجموعه دانشگاه تهران و مدیریت حال حاضر آن با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حمید پارسانیا است در سال ۱۳۳۷ با تصویب شورای دانشگاه تهران و با مدیریت دکتر غلامحسین صدیقی بنیان گذاشته شد و عملاً دانشکده «علوم اجتماعی دانشگاه تهران» از آن نشأت گرفته است.
یکی از مهم‌ترین دلایل توفیق این مؤسسه، مشخص بودن مسأله و پرسشی بود که اساساً دلیل تأسیس این مؤسسه شد و از قضا، این مسأله یک ربط جدی به تغییر و تحولات واقعی جامعه ایران داشت.
در واقع، مدیریتی که این مؤسسه را تأسیس کرد مسأله و پرسشی داشت و این‌گونه نبود که ابتدا مؤسسه‌ای تأسیس شود و بعد به این بیندیشند که حال در این مؤسسه می‌خواهند چه کاری را پیش ببرند.
جالب است که افرادی چون جلال‌آل احمد، احسان نراقی، حمید عنایت و... که با این مؤسسه همکاری می‌کردند، هر کدام بعدها به یکی از کلاسیک‌های دهه چهل بدل شدند و حرف‌های آنان نه در سطح جامعه ایران که در سطح جهان، انعکاس پیدا کرد. این در حالی است که پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی که امروز در ایران خوب کار می‌کنند، بیشتر ذوقی بوده و ربطی به سیاستگذاری نهادی و علمی ندارد.
بین پژوهشگاه‌ها با نهادهای بالادستی دیالوگی وجود ندارد
دیالکتیک و ارتباط ارگانیکی بین نهادهای علم در ایران وجود ندارد. این امر باعث می‌شود ارتباط بین پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی و نهادهای سیاستگذار علم، در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. پژوهشگاه‌ها در مقام عمل هنوز نتوانسته‌اند خود را به منصه ظهور برسانند. هیچگاه نهادهای بالادستی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، در دسترس پژوهشگران و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه‌ها نیستند.
به همین دلیل، دیالوگی بین نهاد پژوهشگاه با نهادهای بالادستی اتفاق نمی‌افتد. گاه سیاستگذاری‌هایی که نهادهای بالادستی تدوین می‌کنند، به مثابه یک امر تحمیلی به نهادهای زیرمجموعه‌شان دیکته می‌شود. به همین دلیل، انرژی، وقت و سرمایه‌های انسانی و سرمایه‌های مالی صرف می‌شود اما آن برون‌دادی که بتواند نظام علمی کشور را متحول کند از طریق پژوهشگاه‌ها محقق نمی‌شود.
«تولید علم متصل به تکنولوژی» باید رسالت پژوهشگاه‌ها شود
تأثیرات انقلاب صنعتی اول، چهره کل کره زمین را متحول کرد و انقلاب دوم، سوم، چهارم و اکنون انقلاب پنجم که در آستانه آن قرار داریم، نیز به همین منوال کل نظام جهانی را تحت‌تأثیر قرار داده است و اگر نهاد سیاستگذاری علم در ایران، التفاتی به اینها نداشته باشد و هر کدام از نهادها بخواهند به‌صورت جزیره‌ای با این تحول پارادایمی مواجهه شوند، غرق خواهیم شد.
بنابراین، یک عزم ملی لازم است که نهاد سیاستگذاری علم در ایران اساساً توسعه، تعمیق و قوت بنیه‌های نظامی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور را به تغییر تحولات در حوزه علم گره بزند و علم را هم نه فقط به معنای محدود کلمه که به معنا وسیع آن ببیند.
به همین دلیل، پژوهشگاه‌ها اگر می‌خواهند به معنای واقعی کلمه در روندها و تغییر و تحولات جامعه ایران در نسبت با نظام و نظم جهانی، تأثیرگذار شوند، باید بتوانند فهم دقیق و بنیادینی از علم داشته باشند؛ علمی که متصل به تکنولوژی است.
بی‌تردید، اساس تحولات آینده جهان به نوعی ربط وثیقی به تکنولوژی دارد، اگر بتوانیم پژوهشگاه‌ها را در این فضا تعریف کنیم و نسل بعدی را هم براساس این معیارها تربیت و استخدام کنیم، آن زمان می‌توانیم به اثرگذاری پژوهشگاه‌ها در جامعه ایران امیدوار باشیم.
دکتر سید جواد میری- جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
منبع: مشرق
کلیدواژه: اعتراضات فرانسه قیمت دانشگاه تهران شورای عالی انقلاب فرهنگی هیات علمی پژوهشگاه علوم پژوهشگاه ها سیاستگذاری ایران خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت پژوهشگاه ها و مراکز علمی نهادهای بالادستی پژوهشگاه ها همین دلیل جامعه ایران جامعه ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۱۶۴۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سامانه پیش‌بینی نقطه‌ای وضع هوا، قابل رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی است
مهدی رهنما رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور در دیدار با رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام با معرفی دستاورد‌ها و سامانه‌های این پژوهشگاه به‌ویژه سامانه و برنامه موبایلی پیش‌بینی نقطه‌ای وضع هوای کشور، عنوان‌کرد: این نرم‌افزار پارامتر‌های مختلف هواشناسی نظیر دمای کمینه، دمای بیشینه، سمت و سرعت باد، بارش، فشار هوا و ... را به کاربران ارائه می‌کند.
وی گفت: از لحاظ ارائه پیش‌بینی‌های درست، سامانه پیش‌بینی نقطه‌ای وضع هوا با نمونه‌های خارجی خود قابل رقابت است که می‌تواند به‌عنوان سامانه بومی مورد استفاده قرار بگیرد.
رهنما در ادامه به پروژه‌های انجام شده این پژوهشگاه در سطح ملی و بین‌المللی همچون طراحی و راه‌اندازی سامانه هشدار و پیش‌بینی سیل، سامانه هشدار و پیش‌بینی گردوخاک برای ۲۵ کشور منطقه، سامانه پیش‌بینی نقطه‌ای وضع هوا برای ایستگاه‌های تقلیل فشار شرکت ملی گاز ایران، سامانه پیش‌بینی و هشدار آتش سوزی برای عرصه‌های طبیعی کشور و پروژه در دست اقدام هواشناسی جاده‌ای هوشمند سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای اشاره و توضیحاتی ارائه کرد.
در ادامه این نشست «محمدرضا مجیدی» رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: یکی از موضوعات مهم نظام مسائل کشور، موضوع زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی است.
وی با عنوان این موضوع که باید دهه آینده را به نام دهه بسیج زیست‌محیطی نام‌گذاری و ابراز امیدواری کرد در آینده بتوان همکاری‌ها و تعاملات خوبی با پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور درباره موضوعات تغییر اقلیمی و محیط زیستی داشته باشیم.
وی ادامه‌داد: در موضوع کمیسیون امور زیربنایی و تولیدی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین موضوعات جامعه نخبگانی می‌توانیم از ظرفیت‌های کارشناسی و تخصصی این پژوهشگاه به نحو شایسته‌ای بهره‌مند شویم.
رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام در پایان گفت: مجموعه ما یک مجموعه گفتمان ساز است به همین دلیل می‌توانیم درباره گفتمان‌سازی پژوهشی با محوریت هواشناسی و اقلیم‌شناسی همکاری خوبی با پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور داشته باشیم.
منبع: وزارت راه و شهرسازی
باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی راه و شهرسازی
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند